22.05.2015
Umorzenie restytucyjne - nowość w polskim prawie karnym
Ustawa nowelizująca Kodeks karny, która wchodzi w życie 1 lipca 2015 r., ujmuje w sobie nowe uregulowanie, przez które przemawia dążenie
do naprawienia wyrządzonej szkody. Na pierwszy plan wysuwa się tu pokrzywdzony oraz możliwość szybkiego zaspokojenia jego interesu.
Zgodnie z nowopowstałym art. 59a Kodeksu karnego, istnieje możliwość umorzenia postępowania karnego na wniosek pokrzywdzonego w razie naprawienia szkody przez sprawcę.
Wokół wyżej wspomnianego przepisu powstało wiele kontrowersji w środowisku prawniczym. Pojawiły się opinie, według których ta regulacja może stanowić sporą,
wręcz nadmierną korzyść dla sprawcy. Z drugiej jednak strony, jej wprowadzenie w życie może skutkować zmniejszeniem ilości spraw, w których wszczyna się ściganie mimo
braku takiej chęci ze strony pokrzywdzonego.
Instytucja ta przewiduje inicjatywę ze strony pokrzywdzonego, który powinien skierować do sądu wniosek o odpowiedniej treści w formie pisemnej bądź ustnej do protokołu.
W ramach przesłanek jej zastosowania należy wymienić m.in. brak skazania sprawcy za przestępstwo umyślne popełnione z użyciem przemocy. Mowa tu o braku wyroku skazującego
o charakterze prawomocnym, czyli takim, który jest niezbędny do stwierdzenia winy oskarżonego. Wówczas oskarżony nadal korzysta z zasady domniemania niewinności, co umożliwia
mu do skorzystanie z przedmiotowej instytucji. Kolejną przesłankę jej zastosowania stanowi naprawienie szkody lub zadośćuczynienie krzywdzie przez sprawcę w całości.
Należy dodać, że spełnienie tego warunku nie zobowiązuje poszkodowanego do złożenia wniosku o umorzenie, natomiast istnieje możliwość zawarcia takiego zobowiązania
przykładowo w ugodzie podpisanej w postępowaniu mediacyjnym między stronami. W przypadku złożenia wniosku przez pokrzywdzonego oraz istnienia obu przesłanek, co do zasady
istnieje obowiązek umorzenia postępowania. Wyjątkiem od tej reguły jest paragraf 3 art. 59a kk, który stanowi o tym, iż w przypadku szczególnych okoliczności, uzasadniających
sprzeczność umorzenia z potrzebą realizacji celów kary, umorzenie kompensacyjne nie będzie mieć miejsca. W praktyce jednak takie okoliczności nie powinny zdarzać się często.
Umorzenie restytucyjne znajdzie zastosowanie do określonej grupy przestępstw. Dotyczyć ono będzie występków zagrożonych karą 3 lat pozbawienia wolności,
a także przestępstw przeciwko mieniu zagrożonych 5 latami pozbawienia wolności. Warto również zauważyć, iż umorzenie wnioskowe, w przeciwieństwie do warunkowego
umorzenia postępowania, nie stwierdza winy oskarżonego, a zatem jest bardziej korzystne dla sprawcy. Co więcej, odróżnia się od powyższej instytucji tym, iż dotyczy indywidualnie
oznaczonego pokrzywdzonego.
Wniosek o umorzenie kompensacyjne można wnieść do rozpoczęcia przewodu sądowego w pierwszej instancji. Wraz z upływem tego terminu pokrzywdzony traci taką możliwość.
Warto nadmienić, że wniosek ten może być złożony nie tylko w postępowaniu sądowym, ale także w postępowaniu przygotowawczym w fazie in rem, czyli wtedy, gdy nie
przedstawiono jeszcze zarzutów osobie podejrzanej. Istotnym jest, iż umorzenie kompensacyjne nie może być receptą na braki dowodowe – wręcz przeciwnie, opcja jego zastosowania
zachodzi dopiero wówczas, gdy okoliczności sprawy zostaną wyjaśnione.
Podsumowując, umorzenie restytucyjne jawi się jako dobra alternatywa rozwiązania sporu w przypadku braku chęci ścigania ze strony pokrzywdzonego, a także w razie możliwości
naprawienia szkody przez sprawcę. Wydaje się, iż ta regulacja wpłynie na zmniejszenie ilości formułowanych aktów oskarżenia w przypadku przestępstw, co do których można ją zastosować.
Spora grupa pokrzywdzonych może czuć się usatysfakcjonowana takim rozwiązaniem sprawy, co bez wątpienia można uznać za szybką opcję zaspokojenia ich interesu.
